سحرگاه

علوم قرآنی و حدیث

سحرگاه

علوم قرآنی و حدیث

سحرگاه


بگو... بسم الله الرحمن الرحیم

تا دم از شام سر زلف تو هر جا نزنند
با صبا گفت و شنیدم سحری نیست که نیست...

۱۷ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «فقه الحدیث» ثبت شده است


بخش دوم: فهم مفردات و غریب الحدیث

فصل پنجم: فقه الحدیث در دوره آغازین

گام‌های نخست از صحابه در فهم حدیث

بر پایه شماری از روایات فهم برخی از عبارات حدیثی حتی در عصر صحابه دشوار بوده است. علاوه بر احادیثی که قبلاً بدان اشاره شد نمونه‌هایی در احادیث منقول از امام علی ع یافت می شود که در آن، امام به توضیح حدیثی از پیامبر ص پرداخته اند. علاوه بر آن از شماری از صحابه نیز نمونه‌هایی مشابه در توضیح حدیثی از پیامبر یافت می شد، از جابر بن عبدالله انصاری، عائشه، انس بن مالک و... . غالباً این توضیحات صحابه به تبیین مصداق یا بافت اشاره دارند و به ندرت تمرکز بر توضیح مفردات در آن دیده می شود.



فصل چهارم: آثار مکتوب در فقه الحدیث

درگیری محدثان به مسائل اعتبارسنجی و ارزیابی استنادی حدیث در سده های متقدم هجری، به شدت جنبه متن و محتوا را تحت الشعاع قرار داده و به ندرت کسانی دیده می شوند که توجه به متن و فقه الحدیث نزد آنان چشمگیر بوده باشد. یکی از این افراد، ابوعیسی ترمذی صاحب سنن است، او علاوه بر عوامل سندی در گزینش احادیث شرایطی چون مورد عمل فقها بودن یک حدیث را نیز مد نظر قرار می داده، علاوه بر آن آوردن اقوال علما در هرباب در عرض احادیث و توجه به مضامین احادیث از ویژگی های فقه الحدیثی کتاب سنن اوست.



فصل سوم: نسبت میان فقه الحدیث و تفسیر قرآن

عالمان اسلامی در طول تاریخ از دانش فقه الحدیث انتظار داشته‌اند که وظیفه متن‌پژوهی در حوزه مطالعات حدیثی را بر دوش کشد. به بیان دیگر مشترکاً تفسیر قرآن و فقه الحدیث دو علمند که در حوزه فهم متون دینی در دو عرصه قرآن و حدیث بایستی پاسخگو باشند. در این راستا دو سوال مطرح هست، یکی آن که اساساً چه مشابهت‌ها و وجوه اشتراکی میان این دو (حدیث و قرآن) علمای اسلامی را به این مسیر سوق داده است که به موازات علم تفسیر، فقه الحدیث را شکل دهند؟ و سوال دوم این که چه تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که علمای اسلامی در صدد تأسیس دو دانش مستقل (تفسیر قرآن و فقه الحدیث) در عین قرابت اهدافشان برآمدند؟ در ادامه سعی بر این است که به ابعاد این دو سوال مهم پرداخته شود.

فصل دوم: چیستی فقه الحدیث

اصطلاح فقه الحدیث، ترکیبی است از یک مضاف و مضاف الیه که در آن واژه‌ی فقه به معنی لغوی خود و واژه‌ی حدیث به معنای اصطلاحی خود به کار رفته است.

اساساً علوم حدیث با این هدف بنا نهاده شده‌اند که بتوانند پژوهشگران عرصه حدیث را جهت مواجهه با ابعاد گوناگون حدیث به شکل علمی و روشمند توانمند سازند. در همین راستا حدیث‌پژوهان از دیرباز بر پایه‌ی دو بعد و جنبه‌ی مهم در حدیث یعنی "صورت" و "محتوا" به پایه‌ریزی علوم حدیث مبادرت ورزیدند. نتیجه این تلاش‌ها آن بود که برخی علوم چون "درایه" و "رجال"، عهده‌دار بحث درباره‌ی صورت یا شکل حدیث شدند و علمی چون "فقه الحدیث" جهت مواجهه علمی با محتوا و مضمون حدیث پایه‌گذاری گردید. درواقع هر یک از علومی که در حوزه حدیث‌پژوهی شکل گرفتند، به نوعی مکمل دیگر علوم حدیث بوده و سعی داشته‌اند تا از ابعاد گوناگون خلأ دانشی در حوزه حدیث‌پژوهی را رفع نمایند.

دانش فقه الحدیث

فقه الحدیث دانشی است که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است و می تواند معادلی برای تفسیر در حوزه دانش‌های قرآنی باشد، این دانش از صدر اسلام تا کنون فراز و نشیب‌های بسیاری را در مسیر رشد خود طی کرده است، با این حال تا به آن اندازه که شایسته و نیاز بوده به این دانش پرداخته نشده است. در کتاب حاضر کوشش بر آن بوده است که با توجه به خلأ موجود، از سویی نگاهی نظری به کل دانش فقه الحدیث صورت گیرد و از سوی دیگر، برخی مباحث که مواد آن موجود است، اما مبانی نظری و ساختار آن تدقیق نشده، به بحث نهاده شود.


فصل اول: واژگان فقه و حدیث


درسی از نهج البلاغه حکمت 269

نهج البلاغه به همراه شرح و ترجمه آیت الله مکارم شیرازی و علامه محمدتقی جعفری (ره)

دریافت
حجم: 15.4 مگابایت

بسم الله الرحمن الرحیم

قسمتی از درس فقه الحدیث استاد دکتر پاکتچی 

 

"گفتمان" در حدیث