مروری بر کتاب فقه الحدیث (با تکیه بر مسائل لفظ) 3

فصل سوم: نسبت میان فقه الحدیث و تفسیر قرآن

عالمان اسلامی در طول تاریخ از دانش فقه الحدیث انتظار داشته‌اند که وظیفه متن‌پژوهی در حوزه مطالعات حدیثی را بر دوش کشد. به بیان دیگر مشترکاً تفسیر قرآن و فقه الحدیث دو علمند که در حوزه فهم متون دینی در دو عرصه قرآن و حدیث بایستی پاسخگو باشند. در این راستا دو سوال مطرح هست، یکی آن که اساساً چه مشابهت‌ها و وجوه اشتراکی میان این دو (حدیث و قرآن) علمای اسلامی را به این مسیر سوق داده است که به موازات علم تفسیر، فقه الحدیث را شکل دهند؟ و سوال دوم این که چه تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که علمای اسلامی در صدد تأسیس دو دانش مستقل (تفسیر قرآن و فقه الحدیث) در عین قرابت اهدافشان برآمدند؟ در ادامه سعی بر این است که به ابعاد این دو سوال مهم پرداخته شود.

مروری بر کتاب فقه الحدیث (با تکیه بر مسائل لفظ) 2

فصل دوم: چیستی فقه الحدیث

اصطلاح فقه الحدیث، ترکیبی است از یک مضاف و مضاف الیه که در آن واژه‌ی فقه به معنی لغوی خود و واژه‌ی حدیث به معنای اصطلاحی خود به کار رفته است.

اساساً علوم حدیث با این هدف بنا نهاده شده‌اند که بتوانند پژوهشگران عرصه حدیث را جهت مواجهه با ابعاد گوناگون حدیث به شکل علمی و روشمند توانمند سازند. در همین راستا حدیث‌پژوهان از دیرباز بر پایه‌ی دو بعد و جنبه‌ی مهم در حدیث یعنی "صورت" و "محتوا" به پایه‌ریزی علوم حدیث مبادرت ورزیدند. نتیجه این تلاش‌ها آن بود که برخی علوم چون "درایه" و "رجال"، عهده‌دار بحث درباره‌ی صورت یا شکل حدیث شدند و علمی چون "فقه الحدیث" جهت مواجهه علمی با محتوا و مضمون حدیث پایه‌گذاری گردید. درواقع هر یک از علومی که در حوزه حدیث‌پژوهی شکل گرفتند، به نوعی مکمل دیگر علوم حدیث بوده و سعی داشته‌اند تا از ابعاد گوناگون خلأ دانشی در حوزه حدیث‌پژوهی را رفع نمایند.

مروری بر کتاب فقه الحدیث (با تکیه بر مسائل لفظ) 1

دانش فقه الحدیث

فقه الحدیث دانشی است که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است و می تواند معادلی برای تفسیر در حوزه دانش‌های قرآنی باشد، این دانش از صدر اسلام تا کنون فراز و نشیب‌های بسیاری را در مسیر رشد خود طی کرده است، با این حال تا به آن اندازه که شایسته و نیاز بوده به این دانش پرداخته نشده است. در کتاب حاضر کوشش بر آن بوده است که با توجه به خلأ موجود، از سویی نگاهی نظری به کل دانش فقه الحدیث صورت گیرد و از سوی دیگر، برخی مباحث که مواد آن موجود است، اما مبانی نظری و ساختار آن تدقیق نشده، به بحث نهاده شود.

فصل اول: واژگان فقه و حدیث

معرفی حوزه مطالعاتی "تاریخ نگاری اندیشه"

سخنرانی علمی آقای سید محمدهادی گرامی 

تحت عنوان "تاریخ نگاری فکری به مثابه سنتی نو در مطالعات شیعه پژوهی غربیان"

تاریخ:20 مهرماه 1394    - دانشکده الهیات دانشگاه تهران

نگاهی به مواضع قرآن نسبت به کتب مقدس پیشین

قرآن کریم و کتب آسمانی پیشین

............................

بحث امروز ما بحث قرآن کریم و کتب آسمانی پیشین هست، جزء مباحثی است که گاهی توی کتب تاریخ قرآن و... مطرح می شود ولی شاید آن طور که باید و شاید بهش پرداخته نشده، سعی می کنیم که امروز بهش بپردازیم و ببینیم که چقدر این بحث می تواند در شناخت قرآن و بحث تاریخ 23 ساله‌ی نزول قرآن موثر باشد.

درآمدی بر علم نشانه شناسی:

 گفتاری از دکتر احمد پاکتچی

 

مقدمه

نام علم semiatics  است. برای اولین بار در علوم انسانی در اواخر قرن نوزدهم بکار رفت. قبل از آن در نوشته های پزشکی به معنای شناسایی علامت های بیماری بکار رفته بود. این نام از ریشه یونانی semeion  به معنای نشانه و علامت گرفته شده است. اگر ما فرض کنیم که اموری هستند که علامت و نشانه اند، اولین سوالی که پیش می آید این است که نشانه و علامت چه چیزی هستند. کلمه ی نشانه همواره باید مضاف الیه باشد، چیزی نشانه چیزی باشد. در واقع نشانه یک دالی است که بر یک مدلولی دلالت می کند. بنابراین در پس هر نشانه یک رابطه دال و مدلولی وجود دارد مثل یک چراغ قرمز که دلالت دارد بر این که «بایست». ما نمی توانیم نشانه ای را فرض کنیم که بر چیزی دلالت نمی کند.

معرفی رشته علوم قرآن و حدیث

بسم الله الرحمن الرحیم

معرفی رشته علوم قرآن و حدیث                         دکتر پاکتچی- سال 1385

... مثلاً در اصول فقه ممکن است کتاب هایی نوشته شده باشند مثل آثار شهید صدر و دیگران که سعی کره‌اند مسئله را باز کند مسئله را طوری بگوید که کاملاً دانشجوپسند و کاملاً طلبه پسند باشد و طرف دیگر کاملاً بگیرد که منظور چیست یعنی کاملاً با یک حالت معلمانه‌ای نوشته شده است، کتاب کفایه با یک حالت استادانه‌ای نظریه‌پردازانه‌ای نوشته شده است، هدف آخوند وقتی کفایه الاصول را می‌نوشته این نبوده است که (من دارم عملاً از اصول فقه مثال می زنم که برای اینکه هیچ کدام از دو طرف دعوا نباشد) هدف آْخوند این نبوده که با کتاب کفایه یک نفر اصول را بخواند و قشنگ بفهمد هدفش این بوده که لب نظریات خودش را در کتاب بیان کند طبیعتاً این لب نظریات مخاطبش هم افرادی هستند که اصول را قشنگ بلدند و به چم  و خمش واردند قرار است فقط نظریات ایشان را بگیرند. تازه بعداً‌ معلوم شد حتی در این حد هم این کتب مشکل دارد یعنی معروف شد که فقط شاگردهای مستقیم آخوند هستند که می‌توانند کفایه را درس بدهد برای اینکه از نزدیک با او سروکار داشتند از نزدیک با افکارش آشنا بودند و می‌دانستند مثلاً ایشان دقیقاً منظورشان چه است، در هر علمی ‌اینطور است

زبان قرآن، علم زبان شناسی؟

 

شبیه این سوال را از بسیاری از دوستان شنیده ام: نسبت مطالعات زبان شناسی با زبان قرآن که یک متن مقدس است چیست؟ اصلاً این گونه رویکردها به متن قرآن درست است؟

 

پاسخی از استاد پاکتچی

دریافت
حجم: 5.37 مگابایت

منبع شناسی حدیثی

منبع شناسی حدیثی

  

یکی از توانایی های لازم برای یک دانشجوی علوم قرآن و حدیث، منبع شناسی است، این مساله همواره برای دانشجویان این رشته مطرح بوده و سوال هایی را ایجاد می کرده است، سوال در مورد این که چگونه و با چه روشی بایستی یک دانشجو منابع مهم حدیثی و تفسیری و... را بشناسد، مطالب ذیل در مورد منبع‌شناسی حدیثی و برگرفته از گفتگویی با استاد احمد پاکتچی در این باره است:

تاریخ انگاره

تاریخ انگاره یا History of Ideas یک حوزه مطالعاتی در حیطه تاریخ تفکر است؛ و حوزه ی میان رشته ای مرتبط با تاریخ فلسفه، تاریخ علم، تاریخ ادبیات، گفتمان پژوهی و معنا شناسی محسوب می شود.

 به بیان دیگر تاریخ انگاره به مطالعه تاریخی انگاره های بشر و تغییرات آن در طول زمان و در بستر فضاهای فرهنگی می پردازد، و همانند هر حوزه ی مطالعاتی دیگر، درون خود گرایش ها و رویکردهای متنوعی دارد. در حالی که از دهه های میانی قرن بیستم نقدهای جدی بر این نوع مطالعه وارد شده است. در نتیجه این نقدها، تاریخ انگاره توانسته است بسیاری از نقاط ضعف خود را ترمیم کند و بر توانایی هایش بیفزاید.

 امکان استفاده از تحولات روی داده در پژوهش تاریخی در طی دهه های اخیر و گسترش مطالعات شناختی و فرهنگی در حوزه معنا، این امکان را برای تاریخ انگاره فراهم آورده است که به ابزاری کارامد در حوزه های مختلف از علوم انسانی از جمله مطالعات قرآنی تبدیل شود. در حالی که در نگاه اول، تاریخ انگاره، بسیار نزدیک به معنا شناسی تاریخی جلوه می کند؛در حالی که هم خاستگاه فلسفی و زبان شناختی و هم محوریت داشتن اندیشه انسانی و نه لفظ در این نوع از مطالعه، مسیر آن را از معنا شناسی متمایز ساخته است.

 تاریخ انگاره به عنوان یک ابزار این امکان را فراهم می سازد که مسیر شکل گیری و تحولات یک انگاره در شرایط زمانی- مکانی رصد و بازشناخته شود.بنابراین ابزاری کارامد برای پژوهش های تحلیلی و هم تفسیری خواهد بود. به خصوص گسترش مطالعات میان رشته ای در طی دهه های اخیر و نیز چالش گفت و گو میان موضوعات تازه یاب در علوم انسانی با سابقه اندیشه بشری، اهمیت این نوع از مطالعه را دوچندان ساخته است.